ÇOCUK EDEBİYATI-1 (Children's Literature) KPSS "ÇOCUK EDEBİYATININ TANIMI, KAPSAMI VE ÖZELLİKLERİ"

NOT: BU BİLGİLER ÇOCUK EDEBİYATI İLE İLGİLİ KAYNAKLAR İNCELENEREK DERLENMİŞTİR. BU BİLGİLERİN TÜM HAK SAHİBİ İLGİLİ KAYNAKLARDIR. DİKKATİNİZE

KOLAY GELSİN

1. ÇOCUK EDEBİYATININ TANIMI, KAPSAMI VE ÖZELLİKLERİ

Çocuk edebiyatı nedir?

            Çocukların büyümelerine, gelişimlerine hayal, duygu ve duyarlıklarına, zevklerine, eğitilirken eğlenmelerine katkıda bulunmak amacıyla oluşturulmuş bir edebiyattır.

      Çocuk edebiyatı ve bu edebiyatı oluşturan eserler çocukların yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir. Çocuğun yaşına göre çocuğa hitap eden edebiyat ürünleri şunlardır:

0–6 Yaş Grubu (Okul Öncesi Dönemi)

•          Ninniler
•          Resimli kitaplar
•          Tekerlemeler
•          Çekici kartlar
•          Bilmeceler, Atasözleri, Fıkralar
•          Destanlar, Efsaneler
•          Masal
•          Öykü
•          Şiir
•          Plak-kaset
•          Video-TV
•          Çocuk kitaplığı
•          Çocuk kulübü ve Tiyatrosu

1. 7–9 Yaş Grubu (Masal Dönemi)

•       Kahramanları çocuk olan öyküler
•          Kahramanları hayvan olan öyküler
•          Tatil ve Doğa öyküleri
•          Efsaneler, Destanlar ve Fıkralar

1. 10–12 Yaş Grubu (Serüven Dönemi)

Kız

•          Ev, okul yaşamı ile ilgili kitaplar
•          Yararlı bilgileri konu edinen kitaplar
•          Şiir ve Tiyatro eğitimi ile ilgili kitaplar
•          Duygusal kitaplar
•          Kadın- Erkek yaşamını anlatan yazılar

Erkek

•          Serüven kitapları
•          Gezi kitapları
•          Öyküleştirilmiş tarih
•          Kahramanlık konulu kitaplar
•          Öyküleştirilmiş fen ve doğa konulu kitaplar

1. Kız/Erkek (Ortak olarak ilgilendikleri kitaplar)

Mizah, Biyografiler, Polisiye ve Yabancı ülkelerle ilgili kitaplar.

1. 12–14 Yaş Grubu (Soyut konulara yönelme)

Kız

•         Sevgi, bağlılık, özveri konularını işleyen roman, şiir, tiyatro eserleri.
•         Sanat değeri olan kitaplar ve dergiler.

Erkek

•         Soyut, duygusal, düşünsel öykü, roman, duygusal öykü, şiir ve tiyatro eserleri.
•          Gazeteler, güncel konular, spor yazıları.

Çocuk edebiyatı oluşum bakımından yenidir. Çocuklar için edebiyat yaklaşımı, çocuğa yönelik bir edebiyat oluşturma düşüncesi yenilikçi bir düşüncedir, yenilikçi bir düşünce olduğu içinde tartışılan bir alandır.

“Çocuk edebiyatı, edebiyatın dışında bağımsız bir edebiyat mıdır, yoksa genel edebiyatın içinde mi incelenmelidir?” bu mesele sürekli sorgulanmış ve tartışma konusu olmuştur. Ama genel düşünce Çocuk edebiyatının ilk dönemlerinden hareketle genel edebiyattan bağımsız bir edebiyat olmadığı düşüncesidir. Bunun yanı sıra çocuk edebiyatı için “hedef grup edebiyatı”, “adresi belirli edebiyat” adları altında ayrıma gidildiğini de görmemiz mümkündür.

Bu tür adlandırmalardan ve son dönemde artık çocuk edebiyatı adı altında farklı bir edebiyatın varlığından söz edeceksek de bu denli bir ayrımın bu edebiyatın, çocuğun algılama gücüne, kavrama yeteneğine, dil düzeyine hitap eden eserlerden oluşmasından dolayı yapıldığını söyleyebiliriz.

Çocuk edebiyatı çocuklara çocukluğu anlatan bir edebiyat değildir. Böyle bir amaç güderse, kendini sınırlandırmış olur. Çocuk edebiyatı ürünleri, çocuğu çocukluğundan çıkarıp kendi dünyasına götürmelidir. Çocuğa çocuk olduğunu hatırlatan bir edebiyat çocuğun dünyasını yansıtmaz.

Tabi çocuk kendisi için yazılan kitaplarla da yetinmez.  Yetişkinlerin okuduğu kitaplara da yönelebilir.  Burada devreye yazarın ve çizerin çocuksu duyarlılığı çok iyi bir şekilde esere yansıtması girer. Bu açıdan bakıldığında çocuk edebiyatının alanı genişler. Nitekim ilk dönemlerde çocukların okuduğu kitaplar yetişkinler için yazılmış kitaplardır.

2. ÇOCUK EDEBİYATININ VAROLUŞUNU SAĞLAYAN DUYARLILIKLAR

            Çocuklara hitap eden bu edebiyat çocuğun gelişim ve büyüme süresi ile özdeşleşen dil ve anlatıma yön verir. Çocuk edebiyatı ürünlerinde çocuksu düşünceyi belirleyen dil ve anlatımdır. Yazarın dil bilinci çocuğa ulaşmayı sağlar. Sadelik çocuk ruhunu uyandıran bir anlatımla uyumlu olduğu oranda edebiyat tadı oluşturur. Bunu oluştururken derin ruh çözümlemelerine yönelmeden gerçeğin ve düşler dünyasının iç içe olduğu bir anlatımdan istifade edilmelidir. Böylece çocuğun kitapla özdeşleşmesini ve katılımını gerçekleştiren bir üslup yakalanmış olur.

            Çocuk edebiyatı, ilk çocukluktan, çocukluk döneminin sonuna kadar yaşanan çocukluk çağlarının duyarlılıklarını yansıtır. Bunu başardığı zaman da çocuklara yönelik edebiyat olma özelliğini taşır.

            Bunun yanında çocuklar için yapılan edebiyatla birlikte yayında önemlidir. Böylece edebiyat ve sanatla birlikte çocuk kitapları bütünlüğe ulaşır.

            Çocuk edebiyatı ve ürünleri, yani bu kültür dünya çocuklarını ortak edebiyat zevkine ulaştırır. İyi çocuk eserleri, yayınları sınırları kolayca aşmayı başarır. Çocuklar için yazılmış bir eserin edebiyat özelliği varsa; yetişkinlerce de okunduğu görülebilir.

Dede Korkut Hikâyeleri, Leyla ve Mecnun, Kerem ile Aslı gibi eserler hem yetişkinlerin hem çocukların okuduğu eserlerdir.

J.K. Rowling (Chipping Sodburry) “Harry Potter Serisi”

(Filolojist )John Ronald Ruel Tolkien “Yüzükler Efendisi Üçlemesi”

Bu eserler sınırları aşmış,  hem yetişkinler hem de çocuklar tarafından okunan yakın dönemimize ait dünya çocuk edebiyatı ürünleri arasına girmektedir.

            Çocukluk dönemini tanıma, hatırlama çocuk edebiyatı örneklerinin okunmasıyla gerçekleşebilir.

3. ÇOCUK EDEBİYATININ ÇOCUK EDEBİYATI YAPAN ÖNCELİKLER

1.      Çocuk edebiyatı öncelikle ayrı bir edebiyat değildir. Genel edebiyat için geçerli olan ilkeler, çocuk edebiyatı içinde geçerlidir. Edebiyatın içinde çocuksu bir yöneliştir. Çocuk kalbinin duyarlılığı, çocuk bakış açısı edebiyata yön verir.

2.      Çocuksu bir dille oluşur. Çocuğa göre bir anlatımı özünde taşır. Dildeki çocuksu eda, yani onların anlayabileceği sade bir dil çocuk edebiyatının temel taşıdır. Dil süslü değildir.

3.      Çocuk edebiyatı çocuksu zevkin şölenidir. Oyun, masal ve serüven çağı çocuğunun eğilimleri anlatıma yansıdığı oranda çocukların ihtiyacını karşılayan bir edebiyat oluşturur.

·         Denizler Altında Yirmi Bin Fersah “Jules Verne”

·         Alice Harikalar Diyarında “Lewis Caroll”

·         Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler

·         Kurbağa Prens

·         Külkedisi

Çocuğun oyun, masal ve serüven çağını yansıtan eserler arasında değerlendirilebilir.

4. Çocuk kitabı yazarının başarısı Neleri yazmalıyım?  sorusundan önce Nasıl yazmalıyım? sorusunda gizlidir. Çocuğun ilgisini çekebilecek o çocuksuluğu yakalayacak bir üslup önemlidir.

5. Çocuğu çepeçevre kuşatan edebiyat çocuk edebiyatıdır. Bu yönüyle çocuk edebiyatı yazarlığı, ayrı bir yazarlık biçimidir. Çocuk bakışını sanatçı bakışıyla bütünleştirebilen yazar ve çizerler gerçek yazar ve çizerlerdir.

4.ÇOCUK EDEBİYATININ KEŞFİ

            Çocuk edebiyatı, ilk olarak klasik edebiyat eserlerinin çocuklar tarafından okunmasıyla gündeme gelmiştir. Yazılı çocuk edebiyatının klasik edebiyat gibi bir oluşumu yoktur. Yaklaşık üç yüz yıllık bir geçmişi bulunan yazılı çocuk edebiyatı kavramını edebiyat estetiği açısından değerlendirmemiz mümkün müdür? Sorusu ise bize çocuk edebiyatın açısından bazı sonuçlara ulaşmamızda yardımcı olabilir.

16. yüzyıla gelinceye kadar çocuklar için yazılmış herhangi bir kitap yoktur. Çocuk kitaplarının yazılması ise çocuk eğitiminde bir arayışın sonucudur. Bu döneme özellikle çok az sayıda basılan efsane, masal, ortaçağ hikâyeleri ve özellikle peri masalları çocukların kitaplara olan duyarlılıklarını göstermesi bakımından önemlidir.

Tartışmaların başladığı bu dönemde, Batı’da kilise, çocuğa dini yayınların dışında kitap okutulmasına karşı çıkıyordu. Çocuklar ise püriten(dini) çocuk kitaplarını sıkıcı buluyor okumak istemiyordu.

18. yüzyıla kadar öğretici bazı çocuk kitapları yanında klasik edebiyat eserleri de okunmaya başlandı. Matbaanın icadı, okur-yazar oranın yükselmesi, haberleşme imkânlarının gelişmesi, kitaba yönelişi hızlandırdı. Masal dinleyen çocuklar ise yetişkinlerin kitaplarına yönelmeye başladı.

Robenson Crosoe

Güliver’in Seyahatleri

Alis Harikalar Diyarında

Define Adası

Ay’a Seyahat

            Bu dönem çocukların keşfettiği, yetişkinlerinde okuduğu kitaplardır. Çocuklar bu kitaplarda çocuksu duyarlığı, çocuksu tadı yakalamışlardı.

            Çocuk edebiyatı, Batı edebiyatı tarihlerinde “marjinal edebiyatlar” bölümünde ele alınır. Burada edebiyat tarihlerinde yer almayan ifade tarzları, araçları ve türleri anlamı kastedilir. Kolportaj edebiyatı adı altında da çocuklar için edebiyat, polis romanı, halk romanı ve bilim kurgu türüne benzer edebiyatlar olarak değerlendirilir. Çocuk edebiyatını marjinal edebiyat adı altında değerlendirmek, çocuk edebiyatının yok sayılmasıdır. Oysaki çocuk edebiyatı sadece sözlü gelenekte yaşayan hikâyeler, masallar ve diğer türlerle değil yazılı çocuk edebiyatının oluşmasıyla edebiyat içinde bir tür olma yolundadır.

5. DİL, ANLATIM, TEMA AÇISINDAN ÇOCUK KİTABI YAZARLIĞI VE ÇOCUK YAYINLARININ NİTELİKLERİ

            Çocuk kitabı yazarlığı ayrı bir yazarlık biçimidir. Çocuk edebiyatı yazarlığında çocukluğun edebiyatı yapılmaz. Burada çocuksu duyarlılık söz konusudur. Çocuğun dünyasına yönelen edebiyat, çocukluğu bilen yazarın çabası sonucu var olabilir.

            Çocuk edebiyatını oluşturan bu eserlerin en önemli noktası yazarın kullandığı dildir. Bu dil sade ve anlaşılır bir dil olmalıdır.  Anlatımını da çocuksu eğlence ve ince mizah süsler. Çocuk edebiyatının var oluşunu belirleyen tipler ve ana tema çocuk bakışıyla yoğrularak verilir. Buradan hareketle çocuk yayınlarının niteliklerini şöyle sıralayabiliriz:

1.      Çocuk çocuğun gelişme düzeyine uygun konuları işlemelidir. Yalın, kavramları açık bir dil olmalıdır.

2.      İnsanlık değerlerine uygun bir konu olmalıdır. Yurt sevgisi, insan sevgisi ve yardımlaşma duygusu ön planda olmalıdır.

3.      Özgür düşünceli insan yetiştirme amacına yönelik eserler yazılmalıdır.

4.      Çocuğun kendisini tanımasına, kişiliğini geliştirmesine katkıda bulunmalıdır.

5.      Çocuğun sanat beğenisini geliştirmeyi amaçlamalıdır.

6.      Çocuğu iyiye, güzele, doğruya yönlendirmeyi amaçlamalıdır.

7.      Eleştirel düşünme becerisi kazandırmalıdır.

8.      Çocukların söz dağarcığını geliştirmelidir.

9.      Çocuğun düzeyine uygun bir anlatım yöntemi kullanmalıdır.

10.   İnsanı olduğu gibi göstermelidir. İyiler hep iyi, kötüler hep kötü değildir.

11.   Çocuğa evrensel değerlere saygı duymayı öğretmelidir.

12.  Verilmek istenen doğrudan değil, çocuğun bulmasını sağlayacak biçimde sunulmalıdır.

Bunlar çocuk yayınlarında olması gereken özelliklerdir. Çocuk yayınlarında olmaması gereken ve sakıncalı olan konular ise şunlardır:

1.      Çocuk kitapları her türlü kör inanç ve önyargılardan arınmış olmalıdır. Irk üstünlüğü, din ayrılığı, bağnazlık, dolaylı ya da doğrudan aşılanmamalıdır.

2.      Yurt sevgisi, ulusal değerler ve Türklük bilinci işlenirken evrensel değerler bir kenara itilmemeli, ülkeler arasında düşmanlık ve öç alma duyguları körüklenmemelidir.

3.      Yiğitlik abartılmamalı; çocuklara, yanılmaz insan, üstün insan, her şeyi bilen insan örnekleri sunulmamalıdır. Başka bir deyişle, etiyle kemiğiyle, olumlu ve olumsuz yanlarıyla insan tanıtılmalıdır. Çocuk kitaplarında, çelişkileriyle, değişen düşünce ve duygularıyla insanı görmeli; başkalarında kendisine benzerlikler bulabilmelidir. Katı ahlak kuralları içinde sıkışıp kalmamalı, hoşgörü ve esneklik kazanmalıdır.

4.      Alın yazısı, yazgı gibi insanının boynunu büktüren, savaşım gücünü köstekleyen inanışlara yer verilmemelidir.

5.      Her kitap bir dizi ahlak yargısıyla sonuçlandırılmamalıdır. Köprüaltı Çocukları, Öksüz Ayşe türünden acıma duygusunu sömüren kitaplar en azından yararsızdır. Polianna gibi tanınmış bir çocuk öyküsü de bu kötü örnekler arasından yer alır. Bu öyküde, çevresindekileri mutlu etmek için insanüstü çaba gösteren bir kız çocuğu anlatılır. Ne üzüntü, ne kırgınlık, ne de öfke duymayan böyle bir kahraman nasıl benimsenir? Olsa olsa erişilmez bir varlık olarak okuyucuda bir küçüklük duygusu yaratır.

Çocuk edebiyatı ve çocuk, toplumların gündeminde daima ilk sırayı almıştır. Çocuk konusu felsefeyi ilgilendiren özel ilgi alanı olmuşsa da toplumlar tarafından ortak bir felsefi bakış, belirgin bir şekilde ortaya konamamıştır.

            Kültürlerin ve dünya görüşlerinin rolü, çocuk felsefesinin çeşitliliğine yol açmış, küçük adamla kastedilen çocuğun, üç yüz yıl boyunca eğitimi, sağlığı, hukuku, hakları, sanat ve edebiyatı batıdan bütün dünyaya yayılmıştır. Yazılı çocuk edebiyatı üç yüzyıllık bir geçmişe sahiptir. Bu sürece çocuk psikolojisi ve çocuk sosyolojisi gibi farklı bilimlerinde katkısı olmuştur.

6. ÇOCUK EDEBİYATININ HEDEFLERİ

Çocuk yayınları, çocukların çeşitli ihtiyaçlarını karşılayacak özellikte olmalıdır. Bunun için de çocuk kitapları edebiyat ve yayın yönünden belli hedeflere yönelik olarak hazırlanmalıdır. Çocuk edebiyatının aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir. Bunlar:

1.      Çocukların ruhsal ihtiyaçlarını( güven duygusu, başarma, başarılı olma, bir gruba kabul edilme, sevme ve sevilme, öğrenme, oyun ve değişiklik, estetik duygusu) karşılamak.

2.      Çocukların değişik yaşlarda ilgi duydukları konuları göz önüne almak.

3.      Çocuğun dil gelişimine özen göstermek.

4.      Çocuğun algısal gelişimine yardımcı olmak.

5.      Sosyal-duygusal gelişimi göz önünde bulundurmak.

6.      Zihinsel gelişimi desteklemek.

7.      Çocuğa ilk kitap sevgisini aşılamak, ilk edebi ve estetik değerleri vermek.

8.      Olumlu kişilik gelişimine ortam hazırlamak.

9.      Çocukları günlük yaşantının gerçekleri konusunda bilgilendirmek.

10.  Çocukların yaratıcı hayal güçlerini uyandırmak.

11.  Çocukta dinleme yeteneğinin geliştirmek.

12.  Kitabın bilgi ve eğlence kaynağı olduğunu öğretmek.

13.  “iyi kitap” kavramını verilen uygun örneklerle kazandırmak.

14.  Çocuk kitabı türlerini (hikâye, masal, roman, fabl, biyografi, fen kitabı, şiir, resimli kitap, çizgi roman) iyi örneklerle çocuğa tanıtmak.

15.  Çocukların resimlendirilme ve fiziksel özellikler yönünden iyi örneklerle tanışmalarını sağlamak.

16.  Çocuklara çeşitli konu ve kavramları yansıtan kitaplar sunmak.

17.  İki yaşından itibaren her yaş grubuna uygun içerik, resimlendirilme ve fiziksel özelliklerdeki yayınları tanıtmak.

DÜNYA ÇOCUK EDEBİYATI

            Dünya edebiyatında çok değerli düşün ve sanat eserleri kazandıran ülkelere baktığımız zaman, salt,  sadece çocuklara özgü kitapların yazımına ve yayımına oldukça gecikerek başlamış olduğunu görüyoruz. Bu konuda ilk bilinçli ve önemli girişimlere öne geçen ülkeler arasında İngiltere, Fransa, Almanya, Amerika ve İskandinav ülkelerini sayabiliriz.

1- İNGİLTERE

15. ve 16. Yüzyıl başlarına kadar tutucu düşünürlerin ve din adamlarının tutumlarından dolayı çocuklar için yazılmış bir kitap yok. Ama bunlara rağmen çocukların ilgisini çeken bir takım yayınların ortaya çıkması önlenememiştir. Bu dönemde karşımıza çıkan çocuk edebiyatı ürünü olarak sayabileceğimiz eserler şunlardır:

·         Robin Hood

·         Tom Thumb

Bu eserler halk hikâyelerinden esinlenerek yazılan eserlerdir.

17. yüzyılda ise özel olarak çocukların okuma ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla eserlerin yayımı başlamıştır.

·         Ali Baba ve Kırk Haramiler

·         Alaattin ve Lambası

·         Gemici Sinbad

Bu eserlerde “Binbir Gece Masalları”ndan yararlanılarak kaleme alınan eserlerdir.

18. yüzyılda ise İngiltere’de çocuk okurların kendilerine ait bir dünyalarının olduğu gerçeğinden hareketle onlar için yayımlanacak kitaplarda içerik ve biçim bakımından bir takım özelliklere önem verilmiştir. Bu amaçla,

·         John Newbery “Ana Kaz”

Şarkı ve tekerlemelerden oluşur.

·         Daniel Defoe “Robinson Crusoe”

·         Johann David Wyss “İsviçreli Robinson Ailesi”

·         Jonathan Swift “Güliver’in Gezileri”

·         Charles Dicken  “Büyülü Balık Kılçığı”

·         Jules Verne     “Aya Seyahat”

“Denizler Altında Yirmi Bin Fersah”

“Yeryüzünün Merkezine Seyahat”

19. yüzyılın sonlarına doğru ise çocukların ilgi ve anlayış özellikleri göz önünde tutularak yazılan eserleri görebiliriz.

·         John Ruskin “Altın Nehrin Kralı”

·         W.M. Thackeray “Gül ve Yüzük”

·         Oscar Wilde “Mutlu Prens ve Başka Masallar”

·         Lawis Carroll “ Alice Harikalar Diyarında”, “Aynanın Ötesi”

·         George Mac-Donald “Kuzey Rüzgârı”, “Prenses ve Çirkin Cüce”

·         R.M. Ballantyne “Mercan Adası”

·         Charlotte Bronté “Jane Eyre”

2- FRANSA

15. ve 16. yüzyılda Fransa’da Çocuk edebiyatı Charles Perrault’un klasik peri masallarıyla başlar. Bu eser 14. Louise döneminde “Öyküler ve Geçmiş zaman Söylenceleri” dersinde kaynak olarak kullanılmıştır.

Charles Perrault, halk ağzından masalları derleyip kısaltarak çocuklar için yayına başlamıştır (1967). Bu masallar:

·         Kül Kedisi

·         Parmak Çocuk

·         Mavi Sakal

·         Kırmızı Başlıklı Kız

·         Çizmeli Kedi

·         Uyuyan Güzel

Fransız klasik çağı olarak kabul edilen bu dönemde her ne kadar büyükler için tasarlanmış olsa da La Fontaine Fablları “ Ezop Masalları” çocuk edebiyatı ürünü olarak sayılabilir.

Duygusallığa, kibarlığa, inceliğe önem veren çocukluk döneminin ruhsal özelliklerini, üzüntülü ve acılı temalarını işlemeye başlarlar.

·         Mme de Ségur (1799–1874) “Yeni Peri Masalları” ve “Sophie” dizisi.

·         Hector Malot “Kimsesizler”

·         Fenelon “Telemak”(Les Aventures de Telemaque)

(Fransız veliahtının eğitimi için Eski Yunan mitolojisinden yararlanılarak yazılmıştır. Truva savaşlarından sonra ülkesine dönemeyen babasını, aramaya giden Telamak’ın karşısına çıkan engelleri aklını kullanarak nasıl aştığını anlatan bir eserdir.)

18. yüzyılda ise aydınlanma dönemi içinde çocuk eğitiminin önemi üzerinde durulmuştur. Bu dönemde Fransız düşüncesinde, çocuk eğitiminde ve edebiyatında önemli bir isim J.J. Rousseau karşımıza çıkar. J.J. Rousseau, bu dönemde Paris sosyal ilişkilerinde moda haline gelmiş görgü kurallarının öğretimine ağırlık veren anlayışa şiddetle karşıdır. “Emile” adlı eserinde bu konuya değinip, çocukların kırlara, doğal beslenmeye ve doğanın kucağında yaşamaya yönelmesi gerektiğini ileri sürer.

·         Saint Pierre Bernardin “Pol ve Virjini”

Pol ve Virjini adındaki iki gencin Atlas okyanusunda bir adada mutlu yaşamlarını konu alır. Virjini’nin Fransa’ya götürülmesi ise mutsuz günlerin başlangıcıdır.

19 yüzyılın başında Fransa’da çocuk edebiyatı artık tema, konu ve yazı türü bakımından değişiklik gösterir.

·         Paul Foucher “Castor Baba” (Eğitici resimlerle düzenlenmiş.)

·         Marcel Aymé “Pembe Ada”

3- ALMANYA

İlk dönemlerde çocuk okurların ihtiyaçlarını karşılayan eserler dini özellikler taşır.   16. yüzyılda çocuklara seslenen eserler ise öncelikle öğretici ve öğüt verici niteliklerdeydi. Daha sonraki yüzyıllarda ise J.B. Basedow (1723–1790), J.F. Herbart (1776–1841) F. Froebel (1782–1852) gibi eğitimcilerin etkisiyle çocukların özelliklerine ve gelişmelerine uygu eserler yazılmaya başlandı.

19.yüzyılda ise Grimm kardeşler karşımıza çıkar. Bu dönemde yapılan masal derlemeleri, Alman çocuk edebiyatının gelişimine katkıda bulunur. Bu dönem eserlerinde daha çok çocukların merak ve ilgilerine ağırlık verilmiştir.

·         Karl May (1794–1850)          “Kızıl Derililer”

“Vahşi Batı”

·         Eric Köstner “Emil ve Dedektifleri” (Çocuk edebiyatında dedektif hikâyelerinin öncüsü.)

4- AMERİKA

İlk yazılan çocuk kitaplarının başlıca özelliği öğreticiliğe ve belirli ahlak kurallarının benimsetilmesine yönelik olmasıdır. 19. Yüzyılın sonlarına ağırlığını hissettiren dini gelenekler bu ülkede çocuk edebiyatının gelişmesini etkilemiştir. Bununla birlikte Avrupa’da ortaya çıkan yeni eğitbilim görüşlerinin ışığı altında bu yüzyılın ortalarında çocuklara özgü eserlerin yayımı başlanmıştır.

·         L.M. Alcott    “Küçük Kadınlar”

·         Mark Twain  “Tom Sawyer”

                        “Huckelberrry”

19.yüzyılın sonlarına doğru romantik bir yaklaşımın egemen olduğu görülür. Bu dönem eserlerinde halk kahramanlarının serüvenleri ve destansı hikâyeleri, pastoral ve şiirler ön plana çıkmıştır.

F. H. Burnett “Küçük Lord”

                        “Bir Küçük Prenses”

                        “Gizli Bahçe”

20.yüzyılda ise,

·         Will James “Smoky”(Bir atın serüvenleri anlatılır.)

·         Rachel Field “Hitty”, (Bir bebeğin hikâyesini anlatır.)

·         Ruth Sawyer “Tekerlekli Patenler”(New York’lu bir kızın yaşamını anlatır.)

·         L.I. Wider “Büyük Ormandaki Küçük Ev”

·         Eric Kelly “Kracow Borazancısı”

·         James Boyd “Davullar”

5- İSVEÇ

Edebiyat alanında genellikle Almanya etkisinde kalmış olsa da çocuk tiyatrosu konusunda eski ve köklü bir geleneğe sahiptir. Çocuk edebiyatı ürünleri arasında ilk ortaya çıkan eserler piyesleridir. Başka türde eserlerin yayını 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu dönemin güzel örneklerinden biri,

·         Selma Lagerlöf “Nils Holgerson’un Eşsiz İsveç Yolculuğu”

(İki cilt, ders kitabı olarak hazırlanmış ve daha sonra klasik çocuk kitabı özelliği kazanmıştır.)    

            Çocuk yayınları alanında asıl atılım bu yüzyılın ortalarında yapılır. Çocukların okuma gereksinimlerini ön plana alan, onları eğlendiren, dinlendiren ve güldüren özgün kitaplar ortaya çıkmaya başlar.

·         Gösta Knutso “Kuyruksuz Kedinin Serüvenleri”

·         Linde “Bacanın Tepesindeki Ülke”

·         Anckarswäd “Doktorun Oğlu”

6- NORVEÇ

Çocuk edebiyatı alanında ilk girişimler 19. yüzyılın ortalarında Norveç halk masallarının yayımlanmasıyla başlar. Daha sonraki yıllarda uzun süre, eserler peri masalları ve şiir tütünde eserlerden oluşur.  Norveç’in çocuk yayınları bakımından altın çağı ise 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarıdır. Bu dönemde;

·         Dikken Zwilgmeyer “Inger Johanne”

(Küçük bir kasabada yaşayan bir kız çocuğunun serüven dolu yaşam öyküsünü anlatır.)

·         Johann Falkberget “Prenses ve Kemancı” adlı oyunu ile peri masallarını anmaka gerekir.

·         Halvor Floden “Yolda Bulunan Kız”

(Kimsesiz bir çingene çocuğunun başından geçenleri anlatır.)

·         Fina Havrevold “Anafor”

(Cesur bir delikanlının macera dolu yaşam öyküsü anlatılır.)

·         Thorbjon Egner “Karius ve Baketus” mizah içerikli eseri bu dönem eserlerindendir.

7- DANİMARKA

Çocuk edebiyatı eserlerini uzun yıllar boyunca Almanya’da yayımlana eserlerin çevirileriyle uyarlamalarıyla karşılamıştır. Bu eserler dışında yerli tekerlemeler, güldürücü ve anlamsız şiirlerden yararlanma yoluna gitmiştir. Çocuk edebiyatı alanında en büyük atılım ise Andersen’in (Masalları) 1884 yılında yayımlanmaya başlayan “Ocakbaşı Hikâyeleri” ile gerçekleşmiştir.

Danimarka’da yayımlanan çağdaş çocuk kitaplarında ilginç eğilimler ve özellikler dikkat çekmektedir.

·         Jytte Lynbbirk “Kasımda İki Gün”

(Endüstri toplumlarının sorunlarına eğilirken, bu toplumlarda çocuğun değerine de yer vermiştir.)

·         Anne Holm “David”

(Bir erkek çocuğunun ülkesinde yaptığı geziyi anlatır.)

8- FİNLANDİYA

Çocuk edebiyatıyla ilgili girişimler önce İsveç dilinde yazılan halk ve peri masallarından yararlanılarak başlamış, sonraki yıllarda ulusal halk edebiyatı ürünlerine dönülmüştür. Bu dönemde Kalevela gibi ulusal destanlardan esinlenerek birtakım çocuk edebiyatı eserleri yazılmıştır. Çağdaş anlamda çocuk edebiyatı ürünleri ise I. Dünya savaşından sonra ortaya çıkmıştır.

Tore Jannson ve çocuklar için yazdığı şiirleriyle dikkati çeken Aila ve Kirsi Kunnas bu dönemim çocuk edebiyatı yazarları arasında yer almaktadır.

Bu ülkelerin dışında;

İskoçya ‘da R. L. Stevenson, Pinokyo, Hazine Adası

İsviçre Johanna Spyri “Heidi”

Rusya çocuk edebiyatı türlerinin ve konularının çeşitlenmesi devrimden sonraki yıllarda başlamıştır. Bu ülkede çağdaş çocuk edebiyatının gelişmesine, yaratıcı hayal gücüne önem veren eserlerin ortaya çıkmasına Maksim Gorki’nin katkısı olmuştur.

© 2015  Powered by Erem